Hoạt động vay nước ngoài đang ngày càng trở nên phổ biến trong bối cảnh nhu cầu vốn của các doanh nghiệp và tập đoàn kinh tế tại Việt Nam đang tăng nhanh về quy mô. Việc các doanh nghiệp trong nước thực hiện vay ngoại tệ từ nước ngoài là đối tượng điều chỉnh của quy định pháp luật trong lĩnh vực quản lý ngoại hối và chịu sự giám sát của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (“NHNN”). Hiện tại, các khoản cho vay trung và dài hạn (cụ thể là các khoản vay có thời hạn trên 12 tháng) phải được đăng ký với NHNN trước khi giải ngân theo các quy định liên quan tại Thông tư số 12/2022/TT-NHNN của NHNN ngày 30 tháng 9 năm 2022 (“Thông tư 22”).
Để nhận được các khoản vay nước ngoài lớn thì một trong các điều kiện tiên quyết mà doanh nghiệp đi vay phải đáp ứng là có tài sản bảo đảm với giá trị cao và tính thanh khoản tốt. Các biện pháp bảo đảm phổ biến mà bên cho vay nước ngoài chấp nhận có thể kể đến như:
- Tài khoản ngân hàng (bao gồm cả toàn bộ số dư trong tài khoản);
- Cổ phiếu của các doanh nghiệp niêm yết;
- Phần vốn góp, cổ phần trong các doanh nghiệp có tài sản;
- Khoản phải thu/lợi ích được hưởng của bên cung cấp tài sản bảo đảm theo các hợp đồng/thỏa thuận với bên thứ ba;
- Bảo lãnh cấp bởi doanh nghiệp;
- Bảo lãnh phát hành bởi ngân hàng trong nước; và
- Tài sản là bất động sản (ít phổ biến hơn do sẽ phải thực hiện một cách gián tiếp thông qua một số cấu trúc giao dịch đặc biệt).
Để đảm bảo quyền của bên cho vay nước ngoài được nhận các khoản tiền thu được từ việc xử lý tài sản bảo đảm (thông qua giao dịch chuyển tiền từ Việt Nam ra nước ngoài thực hiện bởi tổ chức tín dụng được phép hoạt động tại Việt Nam) khi doanh nghiệp đi vay vi phạm nghĩa vụ thanh toán tại hợp đồng vay nước ngoài, doanh nghiệp đi vay sẽ được yêu cầu đăng ký với NHNN, bên cạnh những thông tin chính liên quan đến khoản vay nước ngoài, các nội dung sau:
- Ngân hàng cung ứng dịch vụ tài khoản của khoản vay nước ngoài;
- Các biện pháp pháp bảo đảm được áp dụng;
- Đại lý quản lý tài sản đảm bảo (nếu áp dụng, là bên tham gia ký kết hợp đồng bảo đảm với các bên cung cấp tài sản bảo đảm, có quyền nắm giữ, quản lý và xử lý tài sản bảo đảm); và
- Ngân hàng phục vụ giao dịch bảo đảm, là tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam nơi cung ứng dịch vụ chuyển tiền thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh, chuyển tiền xử lý tài sản bảo đảm liên quan đến khoản vay nước ngoài.
Đối với giao dịch bảo đảm cho các khoản vay nước ngoài, NHNN yêu cầu doanh nghiệp đi vay và các bên liên quan phải tự chịu trách nhiệm tuân thủ các quy định của pháp luật hiện hành về giao dịch bảo đảm và các quy định khác của pháp luật có liên quan khi ký kết và thực hiện các giao dịch bảo đảm cho khoản vay nước ngoài. Khi xác nhận đăng ký khoản vay nước ngoài, NHNN sẽ xem xét và ghi nhận trên cơ sở thông tin trong hồ sơ đăng ký khoản vay mà doanh nghiệp đi vay chuẩn bị và cam kết về tính chính xác của các thông tin này.
Trong quá trình cung cấp dịch vụ cho khách hàng, chúng tôi đã gặp những trường hợp thực tế là mặc dù doanh nghiệp đi vay đã ký kết hợp đồng vay nước ngoài nhưng chưa thể giao kết ngay các hợp đồng bảo đảm đã được thống nhất với bên cho vay cho đến khi hoàn thành được các điều kiện theo luật định hoặc thỏa thuận với bên thứ 3. Trong trường hợp này, doanh nghiệp đi vay sẽ chưa thực hiện được ngay việc đăng ký khoản vay nước ngoài với NHNN nếu trong hợp đồng vay nước ngoài không có quy định về các biện pháp bảo đảm được áp dụng hoặc có thể lựa chọn đăng ký sớm (không gồm các nội dung liên quan đến biện pháp bảo đảm) và đăng ký thay đổi sau khi các hợp đồng này được ký kết. Bên cạnh lý do nêu trên, để giảm thiểu số lượng tài liệu (bao gồm cả việc cung cấp bản dịch) cần phải cung cấp trong hồ sơ đăng ký khoản vay nước ngoài, chúng tôi cũng khuyến nghị khách hàng của mình, trong quá trình thương thảo với bên cho vay, quy định một điều khoản cụ thể về các biện pháp bảo đảm được áp dụng và việc chỉ định ngân hàng phục vụ giao dịch bảo đảm ngay trong hợp đồng vay nước ngoài để đảm bảo việc đăng ký khoản vay nước ngoài được nhanh chóng và thuận tiện.
Phùng Anh Tuấn
Luật sư điều hành - PTN Legal
