Sau khi Luật sửa đổi Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Dự trữ quốc gia, Luật Xử lý vi phạm hành chính 2024 (“Luật số 56/2024/QH15”) được Quốc hội thông qua ngày 29/11/2024, Chính phủ đã ban Nghị định 245/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 155[1] (“Nghị định 245”) vào ngày 11/9/2025 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật số 56/2024/QH15.

Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ tập trung phân tích những quy định mới trong Luật số 56/2024/QH15 được quy định cụ thể tại Nghị định 245 có liên quan đến hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp (“TPDN”), từ đó làm rõ tác động pháp lý và thực tiễn đối với doanh nghiệp phát hành (“DNPH”) và nhà đầu tư trên thị trường.

1. Mở rộng đối tượng nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp:

Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp (“NĐTCKCN”), là “nhà đầu tư có năng lực tài chính hoặc có trình độ chuyên môn về chứng khoán”[2]. Luật số 56/2024/QH15 quy định NĐTCKCN, ngoài những đối tượng đã được quy định trước đó, bao gồm cả “nhà đầu tư nước ngoài là cá nhân có quốc tịch nước ngoài, tổ chức thành lập theo pháp luật nước ngoài thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam”[3] nhằm thu hút các tổ chức, cá nhân nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

Liên quan đến thay đổi nêu trên, Nghị định 245 (sửa đổi Nghị định 155) đã quy định về hồ sơ xác định NĐTCKCN nước ngoài như sau[4]:

• Cá nhân nước ngoài: có thể sử dụng mã số giao dịch chứng khoán, hộ chiếu còn hiệu lực, hoặc giấy tờ xác thực hợp pháp khác có thông tin quốc tịch nước ngoài.
• Tổ chức nước ngoài: có thể sử dụng văn bản xác nhận mã số giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư; giấy phép thành lập và hoạt động hoặc giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc tài liệu tương đương xác nhận đã hoàn tất việc đăng ký kinh doanh; giấy đăng ký thuế; tài liệu về tổ chức từ hệ thống cơ sở dữ liệu của cơ quan quản lý có thẩm quyền nước ngoài xác định tổ chức được thành lập tại nước đó; giấy chứng nhận đăng ký lập quỹ đầu tư hoặc xác nhận việc đăng ký thành lập hoặc tài liệu tương đương do cơ quan quản lý có thẩm quyền nước ngoài cấp (nếu có) hoặc Điều lệ hoặc Bản cáo bạch hoặc hợp đồng tín thác hoặc biên bản thỏa thuận góp vốn hoặc các văn bản tương đương trong trường hợp cơ quan quản lý có thẩm quyền nước ngoài không cấp hoặc không xác nhận việc đăng ký thành lập quỹ đầu tư theo quy định của pháp luật nước ngoài.
• Tổ chức thuộc Chính phủ hoặc tổ chức tài chính quốc tế: có thể sử dụng giấy chứng nhận đăng ký lập quỹ đầu tư hoặc xác nhận việc đăng ký thành lập hoặc tài liệu tương đương do cơ quan quản lý có thẩm quyền nước ngoài cấp (nếu có) hoặc Điều lệ hoặc Bản cáo bạch hoặc hợp đồng tín thác hoặc biên bản thỏa thuận góp vốn hoặc các văn bản tương đương trong trường hợp cơ quan quản lý có thẩm quyền nước ngoài không cấp hoặc không xác nhận việc đăng ký thành lập quỹ đầu tư theo quy định của pháp luật nước ngoài, trong đó quy định tổ chức đó là tổ chức trực thuộc Chính phủ hoặc tổ chức tài chính quốc tế.

2. Yêu cầu bắt buộc xếp hạng tín nhiệm đối với chào bán TPDN ra công chúng

Theo Nghị định 245, điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng đã được siết chặt và mở rộng so với Nghị định 155. Nếu trước đây, yêu cầu xếp hạng tín nhiệm (XHTN) chỉ áp dụng cho DNPH có tổng giá trị trái phiếu huy động trong 12 tháng vượt 500 tỷ đồng và trên 50% vốn chủ sở hữu, hoặc tổng dư nợ trái phiếu vượt 100% vốn chủ, thì nay, mọi DNPH hoặc trái phiếu đăng ký chào bán ra công chúng đều bắt buộc phải được xếp hạng tín nhiệm, trừ trường hợp trái phiếu của tổ chức tín dụng hoặc được bảo lãnh thanh toán toàn bộ gốc và lãi. Bên cạnh đó, tổ chức xếp hạng tín nhiệm phải độc lập và không có liên quan đến DNPH, nhằm bảo đảm tính khách quan của kết quả xếp hạng[5].

Tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập được xác định theo Nghị định 245, bao gồm: (i) Tổ chức xếp hạng tín nhiệm Moody’s, Standard & Poor’s, Fitch Ratings; và (ii) các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm được Bộ Tài chính cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh[6].

Quy định về XHTN đối với chào bán TPDN ra công chúng này hiện cũng ảnh hưởng đến việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ vì Nghị định 153 yêu cầu hồ sơ chào bán TPDN riêng lẻ phải có kết quả xếp hạng tín nhiệm “nếu doanh nghiệp phát hành thuộc các trường hợp phải xếp hạng tín nhiệm và thời điểm áp dụng theo quy định tại khoản 2 Điều 19 Nghị định 155“[7]. Theo đó, việc sửa đổi Điều 19.2 Nghị định 155 có thể dẫn đến hai cách giải thích khác nhau đối với điều kiện phát hành TPDN riêng lẻ sau ngày 11/9/2025:

Quan điểm 1: Do Điều 12.2 Nghị định 153 dẫn chiếu đến Điều 19.2 Nghị định 155 và khi Nghị định 155 được sửa đổi thì quy định này cũng được áp dụng cho TPDNRL. Tức là hiểu một cách an toàn thì từ ngày 11/9/2025, các trường hợp phát hành TPDN riêng lẻ đều cần phải có XHTN đối với DNPH. Việc vận dụng quy định này trên thực tế gây ra chi phí và gánh nặng lớn cho mọi DNPH, kể cả những đợt phát hành TPDN chỉ dành cho các tổ chức chuyên nghiệp lớn (ví dụ: ngân hàng, công ty chứng khoán) nắm giữ trong suốt kỳ hạn của TPDN.

Quan điểm 2: Theo hướng linh hoạt hơn thì có thể hiểu (i) DNPH phải thực hiện XHTN đối với doanh nghiệp nếu thuộc trường hợp quy định tại Điều 19.2 Nghị định 155; và (ii) DNPH phải thực hiện xếp hạng tín nhiệm đối với TPDNRL nếu dự kiến bán cho NĐTCKCN là cá nhân với hiệu lực từ ngày 01/01/2026. Quan điểm này dựa trên các cơ sở như sau:

• Căn cứ theo Điều 1.3 và Điều 10.2 Luật số 56/2024/QH15 của Quốc hội ban hành ngày 29/11/2024 sửa đổi Điều 11 Luật Chứng khoán 2019, NĐTCKCN là tổ chức được tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng TPDN phát hành riêng lẻ; và NĐTCKCN là cá nhân được tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng TPDN phát hành riêng lẻ nếu (i) có XHTN và có tài sản bảo đảm hoặc (ii) có XHTN và có bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng. Như vậy có thể hiểu rằng DNPH được phát hành TPDN riêng lẻ mà không cần XHTN nếu như các giao dịch liên quan đến TPDN chỉ diễn ra giữa các NĐTCKCN là tổ chức.
• Việc Nghị định 153 dẫn chiếu đến Nghị định 155 có thể có cách hiểu là nhà làm luật lựa chọn dẫn chiếu đến Điều 19.2 Nghị định 155 thay vì quy định lặp lại nội dung cụ thể này trong Nghị định 153. Do đó việc Nghị định 245 sửa đổi nội dung tại Điều 19.2 Nghị định 155 không mặc định và tự động làm thay đổi nội dung quy định tương ứng trong Nghị định 153.
• Dựa trên Báo cáo đánh giá tác động của chính sách và Bản tổng hợp, giải trình, tiếp thu ý kiến góp ý liên quan đến việc xây dựng Nghị định 245 thì thấy rằng các yêu cầu đối với việc XHTN của DNPH hay trái phiếu phát hành đều gắn trường hợp chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng (hướng dẫn cụ thể nội dung Điều 1.6(b) Luật số 56/2024/QH15).

Quan điểm 1 được xem là cách hiểu chặt chẽ và an toàn đối với các chủ thể tham gia hoạt động phát hành TPDN. Do đó, các DNPH khi thực hiện phát hành TPDN đều được yêu cầu thực hiện XHTN. Một số công ty chứng khoán đã có văn bản gửi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để xin được hướng dẫn và áp dụng Quan điểm 2 tuy nhiên hiện tại chúng tôi được biết là vẫn chưa có phản hồi chính thức về nội dung này.

3. Nâng cao trách nhiệm trong việc chuẩn bị và xác nhận hồ sơ, tài liệu báo cáo

Nghị định 245 quy định: “Tổ chức, cá nhân tham gia vào quá trình lập, xác nhận, ký hồ sơ, tài liệu báo cáo liên quan đến hoạt động chào bán, phát hành, niêm yết, đăng ký giao dịch, đăng ký, lưu ký, bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán và các hồ sơ, tài liệu khác liên quan đến hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán phải chịu trách nhiệm về hồ sơ, tài liệu báo cáo theo quy định pháp luật”[8]. Nghị định 245 quy định cho phép sử dụng tài khoản định danh điện tử khi thực hiện thủ tục hành chính, có giá trị pháp lý tương đương giấy tờ truyền thống, góp phần đơn giản hóa và số hóa quy trình quản lý chứng khoán[9].

Ngoài ra DNPH và nhà đầu tư trái phiếu cũng cần lưu ý về các nội dung dưới đây[10]:

• DNPH phải có trách nhiệm (i) công bố thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời; (ii) đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của nhà đầu tư đối với các quyết định liên quan dến chào bán, phát hành trái phiếu và các thông tin phải công bố công khái của doanh nghiệp theo quy định pháp luật doanh nghiệp và pháp luật chứng khoán; và (iii) tuân thủ quy định về quản trị công ty, các nghĩa vụ theo cam kết, thỏa thuận giữa DNPH với cổ đông/thành viên góp vốn, nhà đầu tư theo điều lệ của DNPH và các quy định pháp luật liên quan;
• Nhà đầu tư trái phiếu phải có trách nhiệm (i) tiếp cận đầy đủ nội dung thông tin công bố của DNPH; (ii) tự đánh giá, tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình và tự chịu các rủi ro phát sinh trong việc đầu tư và giao dịch trái phiếu; và (iii) hiểu rõ và tuân thủ quy định về đầu tư, giao dịch trên thị trường chứng khoán.

4. Bổ sung điều kiện đối với việc chào bán trái phiếu ra công chúng

Nghị định 245 quy định cụ thể đối với các điều kiện gắn với hoạt động chào bán trái phiếu ra công chúng được nêu tại Luật số 56/2024/QH15 như dưới đây[11]:

• DNPH hoặc TPDN đăng ký chào bán phải được XHTN bởi tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập, ngoại trừ trường hợp trái phiếu phát hành của tổ chức tín dụng hoặc trái phiếu được tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức tài chính ở nước ngoài, tổ chức tài chính quốc tế bảo lãnh thanh toán toàn bộ gốc và lãi trái phiếu. Tổ chức xếp hạng tín nhiệm không phải là người có liên quan của DNPH;
• DNPH phải có Đại diện người sở hữu trái phiếu theo quy định tại Điều 24 Nghị định 155;
• DNPH có nợ phải trả (bao gồm cả giá trị TPDN dự kiến phát hành) không vượt quá 05 lần vốn chủ sở hữu của tổ chức phát hành theo báo cáo tài chính kỳ kế toán gần nhất được kiểm toán, ngoại trừ tổ chức phát hành là doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp phát hành trái phiếu để thực hiện dự án bất động sản, tổ chức tín dụng, doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp tái bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, với khoản nợ phải trả này không bao gồm giá trị TPDN dự kiến phát hành để cơ cấu lại khoản nợ, đồng thời doanh nghiệp không được thay đổi mục đích sử dụng vốn để cơ cấu lại nợ; và
• Trường hợp DNPH phát hành trái phiếu ra công chúng cho nhiều đợt chào bán, giá trị trái phiếu dự kiến phát hành từng đợt theo mệnh giá không lớn hơn vốn chủ sở hữu.
• Trường hợp TPDN phát hành được tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức tài chính ở nước ngoài, tổ chức tài chính quốc tế bảo lãnh thanh toán toàn bộ gốc và lãi trái phiếu thì không cần tuân thủ điều kiện về nợ phải trả và giá trị TPDN dự kiến phát hành như quy định tại Điều 19.4 và 19.6 Nghị định 155 được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 245.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến bài viết, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email: tuan.phung@ptnlegal.com

Quyền miễn trừ trách nhiệm: Bài viết này được chuẩn bị bởi Công ty Luật TNHH PTN (“PTN Legal”) chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tham khảo cho người đọc. PTN Legal không cam kết hay đảm bảo về tính chính xác hay đầy đủ của các thông tin này. Nội dung của bài viết có thể được thay đổi, điều chỉnh, hoặc cập nhật mà không cần báo trước. PTN Legal không chịu trách nhiệm về bất kỳ lỗi hoặc thiếu sót nào trong bài viết này hoặc thiệt hại phát sinh từ việc sử dụng bài viết này trong bất kỳ trường hợp nào.

[1] Nghị định số 155/2020/NĐ-CP của Chính phủ ngày 31/12/2020 quy định chi tiết một số điều của Luật Chứng Khoán (“Nghị định 155”).

[2] Điều 11 Luật Chứng khoán 2019.

[3] Điều 1.3 Luật số 56/2024/QH15.

[4] Điều 5.6, 5.7 và 5.8 Nghị định 155 được bổ sung bởi bởi Điều 1.2(b) Nghị định 245.

[5] Điều 19.2 Nghị định 155 được sửa đổi, bổ sung bởi Điều 1.8(a) Nghị định 245.

[6] Điều 3.57 Nghị định 155 được bổ sung bởi Điều 1.1(c) Nghị Định 245.

[7] Điều 12.2 Nghị định 153/2020/NĐ-CP của Chính phủ ngày 31/12/2020 quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế, được sửa đổi bổ sung tùy từng thời điểm (“Nghị định 153”).

[8] Điều 6.1(a) Nghị định 155 được sửa đổi bổ sung bởi Điều 1.3(b) Nghị định 245.

[9] Điều 6.9 Nghị định 155 được bổ sung bởi Điều 1.3(c) và 1.3(đ) Nghị định 245.

[10] Điều 6.1a và 6.1b Nghị định 155 được bổ sung bởi Điều 1.3(c) Nghị Định 245.

[11] Điều 19.3, 19.4, 19.5, 19.6 và 19.7 Nghị định 155 được bổ sung bởi Điều 1.8(b) Nghị định 245.